Dünyanın piyasa değeri en yüksek iki şirketi olan Apple ve Nvidia, ABD elektronik tedarik zincirine 1 trilyon dolardan fazla yatırım yapma sözü vererek, yeniden yerelleştirme ve endüstriyel egemenlik çabalarında stratejik müttefik olarak kendilerini konumlandırdı. Ancak daha yakından incelendiğinde, bu siyasi açıdan anlamlı görünün jestlerin, iddia edilen yeniden yerelleştirme hamlelerini gerçek anlamda desteklemediği ve gizli ekonomik ve jeopolitik riskler taşıdığı ortaya çıkıyor.
Gösterişli Taahhütler, Sınırlı Etki?
Manşetlerin ötesine geçip bu açıklamalar daha dikkatle incelendiğinde, trilyon dolarlık duyuruların sermaye yatırımlarını geniş kapsamda işletme giderleri, bordro ve uzun vadeli tedariğini kapsayan harcamalarla birleştirdiği görülüyor. Bazı adımlar ise daha önceden duyurulmuş girişimlerin yeniden paketlenmesi ya da siyasi bağlamdan bağımsız olarak zaten ilerlemesi muhtemel projelerin bir parçası olarak değerlendirilebilir.
Ayrıca Apple ve Nvidia’nın doğrudan büyük ölçekte üretim tesisleri işletmediğini hatırlamakta fayda var. Bu nedenle, gerçek yatırımlar esas olarak taşeronlar ve tedarikçiler tarafından gerçekleştirilecektir.
Endüstriyel Dönüşüm Yerine Politik Mesajlar
Bu taahhütler, özellikle aşağıdaki konularda Trump yönetiminden olumlu koşullar elde etmek amacıyla yapılmış stratejik konumlandırmaları yansıtıyor:
- Apple ve Nvidia'ya dolaylı fayda sağlayan ve yerli yarı iletken üretimini güçlendiren CHIPS ve Bilim Yasası'nın korunması,
- Nvidia’nın yapay zeka çipleri için Tayvan üretimine duyduğu ihtiyacı göz önünde bulundurarak, yarı iletkenler üzerine önerilen %25'lik ithalat vergisinden muaf tutulma,
- ABD'li ileri teknoloji yarı iletkenlerinin ihracatına getirilen genişletilmiş kısıtlamaların geri çekilmesi; bu kısıtlamalar, Çin merkezli yapay zeka ekosistemlerini hızlandırma riski taşıyor.
Jeopolitik Kumar, ABD Teknoloji Devleri İçin Ters Tepebilir
Bağlayıcı niteliğini taşımayan bu taahhütler, yüzeysel olarak düşük riskli gibi görünse de ciddi jeopolitik sonuçlar doğurabilir.
Yarı iletken üretimi, siyasi sembolizmdense istikrar ve uzun vadeli politika netliği gerektirir. Apple ve Nvidia'nın Trump yönetiminin yeniden yerelleştirme söylemiyle açıktan hizalanması, uluslararası ortakların tepkisini çekebilir. Gelirlerinin büyük kısmını küresel pazarlardan elde eden bu şirketler için olası misillemeler, Nvidia ve Intel'e yönelik rekabeti ihlal soruşturmaları gibi adımlarla zaten kendini göstermeye başladı.
Yeniden Yerelleştirme Manşetlerinin Ötesinde: Derin Yapısal Sorunlar Sürüyor
Bu açıklamalar, ABD yarı iletken üretiminin uzun vadeli sorunlarını gölgelemektedir.
Samsung ve TSMC'nin ABD'de 30 milyar dolardan fazla yatırımla kurduğu tesisler, vasıflı işgücü eksikliği, yerli tedarik zinciri zayıflığı ve ithal makineye bağımlılık gibi zorlukları ortaya koyuyor. TSMC’nin Arizona fabrikası bir yıl gecikmeyle açılırken, işletme maliyetleri Tayvan’daki tesislerin %30-50 üzerinde seyrediyor. Samsung'un Teksas tesisi de benzer gecikmeler yaşıyor.
Trump yönetimi altındaki kısıtlayıcı göç politikaları, belirsiz ticaret dinamikleri ve sınırlı eğitim yapısı bu yapısal sorunları çözmek için yeterli desteği sağlamamaktadır.
Riskli Bir Bahis: Eski Nesil Çiplere Kayıtsızlık, Yapay Zekaya Aşırı Odaklanma
Mevcut yeniden yerelleştirme çabaları, özellikle Meta, Microsoft, Amazon ve Alphabet gibi büyük firmaların talebiyle yapay zeka çiplerine odaklanmaktadır. Ancak bu dar vizyon, 2021-2022 çip krizinin gösterdiği kırılganlıkları göz ardı etmektedir.
Eski nesil çipler, küresel yarı iletken hacminin %70’ini oluştururken, yeniden yerelleştirme stratejilerinde büyük ölçüde göz ardı edilmektedir.
Yeniden Yerelleşme Söylemi, ABD Yarı İletken Endüstrisinin Düşüşüne Dair Derin Soruları Gizliyor
Yeniden yerelleşme heyecanı arasında, temel sorular hâlâ yanıtsız kalmaktadır: ABD yarı iletken üretimi neden rekabetçi üstünlüğünü kaybetti ve şimdi neden toparlanmak için önemli kamu sübvansiyonlarına ihtiyaç duyuyor?
Endüstrinin gerilemesi, Apple, Nvidia ve Google gibi büyük ABD firmalarının, Asya ve Avrupa’dan kaynak temini, Asya-Pasifik ve Meksika’da üretim yaparak ve küresel çapta kâr elde ederek global verimliliği benimsemesinin bir sonucu olarak başlamıştır. İronik bir şekilde, bu firmalar, hiç iç üretime büyük ölçüde bağımlı olmamalarına rağmen, yeniden yerelleşme teşviklerinden yararlanmak için konumlanmış durumdalar.
Yeniden yerelleşme gündemi, bu firmaların küresel başarısının devamlı olarak bağımlı olduğu hayati uluslararası ortaklıkları zayıflatma riski taşımaktadır.
