Ekonomik kalkınmaya dair umutların üzerinden on beş yıl geçmesine rağmen, “Brezilya paradoksu” ülkenin hâlâ kalkışa geçemediğini ve yükselen bir güç olarak potansiyelini gerçekleştirmekte zorlandığını gösteriyor. Son on yılda büyüme zayıf seyretti, ihracatındaki imalat ürünlerinin payı ise azaldı.
Patricia KRAUSE, Coface ekonomisti: Brezilya’nın ekonomik büyümesini canlandırmak için karşılaştığı temel zorluklardan biri, son derece parçalı siyasi yapıya rağmen iddialı yapısal reformları hayata geçirebilme kapasitesinde yatıyor.
Yüksek potansiyel, zayıf büyüme: Brezilya ekonomisinin paradoksu
Brezilya paradoksu; özellikle tarım, enerji ve maden gibi bol doğal kaynaklara sahip olmasına rağmen, sürekli beklentilerin gerisinde kalan bir ekonomiyi tanımlıyor.
Kişi başına GSYİH’nin gelişimi
(2013 yılındaki temel 100, sabit fiyatlarla)
Oysa 2001 yılında beklentiler yüksekti: Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin'den oluşan BRIC kavramının ortaya çıkışı, dünyada yeni bir jeopolitik ve ekonomik denge vadediyordu. Ancak 2013-2024 yılları arasında yüzde 1’lik ortalama yıllık büyüme, Brezilya’nın BRIC ülkeleri içindeki zayıf performansını ortaya koyuyor. O zamandan bu yana ülke adeta bir “Brezilya hastalığı”ndan mustarip: Doğal kaynakların bolluğu ve hammadde ihracatına rağmen erken sanayisizleşme ve eğitim gibi temel sektörlerde düşük performans söz konusu. On yıl önce kişi başına düşen GSYİH’si benzer olan beş ülkeyle yapılan karşılaştırma, Brezilya’nın zayıf performansını teyit ediyor.
Sınırlayıcı vergi yapısı, düşen yatırımlar ve başarısız reformlar
Brezilya’nın zayıf büyümesi nasıl açıklanabilir? Bu durumu birkaç unsurla açıklamak mümkün. Öncelikle, yatırımlar üzerindeki caydırıcı faiz oranları ve şirketlere yönelik yüksek vergi yüküyle şekillenen ekonomik yapı. Ardından Güney Amerika’nın düşük dinamizmi ve Mercosur’un imzaladığı az sayıdaki ticaret anlaşması nedeniyle jeopolitik etkenler devreye giriyor. Son olarak ise ülke içi siyaset büyümeye engel oluşturuyor: Çok sayıda siyasi partiden oluşan parçalı yapı, özellikle eğitim gibi zayıf kalan alanlarda gerekli yapısal reformların önünü tıkıyor.
Brezilya’nın mali çerçevesi de hükümetin yatırım kapasitesini sınırlandırıyor. 2023’te kamu yatırımları GSYİH’nın yalnızca %2,6’sını oluştururken, bu oran 2013’te %4,2 idi. Aynı dönemde özel yatırımlar da %17’den %14’e geriledi.
Jeopolitik kırılganlık
Ülke, özellikle ABD yönetiminin son gümrük önlemleriyle birlikte, jeopolitik gerilimlere karşı oldukça savunmasız durumda. 12 Mart 2025’ten itibaren, ABD’ye ihraç edilen Brezilya çeliğinin (ihracatın %60’ı) ve alüminyumunun (%15’i) %25 gümrük vergisine tabi tutulması, endişe verici bir tablo çiziyor. Bu oran, daha önce ortalama %2,2 olarak uygulanan gümrük vergileriyle büyük bir tezat oluşturuyor. ABD, hâlâ Brezilya ürünleri için en büyük pazar konumunda olduğundan bu durum ciddi bir risk taşıyor.
Yapısal reformlar ve ticari stratejiler: Büyüme için 2 kaldıraç
Yapısal zorluklara rağmen, Brezilya ekonomisi stratejik bazı alanlarda umut verici gelişmeler sergiliyor. Bunlardan biri, beş ayrı vergiyi tek bir tüketim vergisinde birleştiren, sadeleştirici ve iddialı yeni vergi reformu.
Ayrıca, Avrupa Birliği ile yakın zamanda imzalanan ticaret anlaşması da Brezilya için başta tarım sanayi (et üretimi dahil) ve ayakkabı sektörü olmak üzere önemli ihracat fırsatları sunuyor. Ancak, anlaşmanın onay süreci belirsizliğini koruyor.
Son olarak, Brezilya’nın hem coğrafi hem de teknolojik açıdan sahip olduğu dikkat çekici avantajlar, onu özellikle biyoyakıt ve rüzgar enerjisi alanlarında yenilenebilir enerji konusunda küresel bir lider konumuna taşıyabilir. Bu da ekonomik ve çevresel dönüşüm için bir yol sunuyor.
